نان 1 1
دومین ماه پائیزی ، درختان برگ‌هایشان را زرد کرده اند .
بلندگوهای نصب شده در چهار گوشه میدان ناگهان به صدا در آمدند .
توجه ! توجه !
ملت قهرمان و شهید پرور ! تا ساعتی دیگر يکی از اشرار طبق حکم صريح قانون اسلام قصاص شده و در اين ميدان در ملاء عام بدار آويخته خواهد شد .
جرم او دزدی و قتل مأمور نيروی انتظامی است . او مفسد فی الارض است.
بعد از چند لحظه از سمت شمال جرثقیلی وارد ميدان شده در وسط آن توقف کرد .
به دنبال آن تعدادی خودروی نيروی انتظامی وارد ميدان شدند .
فرمانده ما موران از اتومبيل خود پياده شده به طرف جرثقیل رفت .
يکی از ما موران هم دوان د وان به دنبالش ( درحالی که بلند گوی دستی را حمل می‌کرد) .
فرمانده از جرثقیل بالا رفته ، روی کفی آن دست به کمر ايستاد .
ما مور بلند گو بدست نيز خود را به کنارش رساند .
کم کم تعداد بی شماری آدم دور ميدان حلقه زدند .
فرمانده به ما مور بغل دستی خود اشاره کرد : "سريع باش بلندگو را آماده کن بايد کار را سريع تمام کنيم وبريم !"
پچ پچ در ميان مردم پيچيد و هرکسی کنجکاوانه از بغل دستی‌اش می‌پرسید:
- چی شده ؟
- چیه داداش چه خبره ، می دونی چی شده ؟
- مثل اينکه يه نفر رو می خوان دار بزنند .
- برای چی ، آدم کشته ؟
نان 1 2
- نمی دونم ، مثل اينکه ...
ديگری که کنار آن دو ايستاده بود بميان صبحت های آنها پريده وگفت:
- نه بابا ، بالاتر از این حرفهاست.
- يعنی چی ؟
- مگر نشنيدی تو بلند گو می‌گفت ، مفسد فی الارض.
- مفسد فی الارض ، ديگه چیه ؟
- يعنی روی زمين فساد کرده .
- آخه چی کار کرده که فساد روی زمين شده ، اينا که تو حکومتند فسادشون دنيارو برداشته ...
يکی ديگر از تماشاچی ها پريد وسط که :
- می بخشيد ، آقا شما نمی فهميد ، اين قانونه که بهتر می فهمه !
- قانون ؟ قانون ديگه کيه ؟
ديگری جواب داد :
- قانون ، قانونه ديگه .
- خوب می دونم ، منظورم کیه ؟ چی کاره هست ؟
- اون يه کتابه !
- آها ، کتاب ، کتاب چطوری می فهمه که ما آدمها نمی فهميم ؟
- شما مثل اينکه مشکل داريد ؟
- با کی ؟
- با خودت .
- نه آقا من با خودم مشکل ندارم . شما گفتيد : قانون بهتر می فهمه ، من هم پرسيدم قانون کي ؟ شما می گين : يه کتابه .
خوب ، منم می پرسم چطور يه کتاب بهتر از من و شما می فهمه ؟
- قانون می گه هر کی آدم کشت بايد قصاص بشه .
ديگری پرسيد قصاص يعنی چی ؟
نان 1 3
- يعنی اينکه اونم بايد کشته بشه ، جان در برابر جان .
- چرا بايد اين کار را کرد ؟
- برای اينکه جلوی جرم و جنايت گرفته بشه ، جلوی فساد گرفته بشه .
- اين چه قانون مسخره ئیه که برای اينکه جلوی قتل گرفته بشه خودش قتل می کنه .
پير مردی که بی اختيار صحبت های آنها را می شنيد رو به آنها کرده گفت :
- صد سال پيش نه اينقدر فساد بود نه اينقدر قتل .
چطور شده از موقيعکه اين کتاب قانون آمده هم فساد زياد شده و هم قتل ؟
فرمانده نيروی انتظامی ميکروفون را در دست گرفت چند بار به آن فوت کرد ، با صدای بلندی که به فرياد می ماند شروع به صحبت کرد :
- امروز يکی از اشرار شهر که امنيت شهر رو به هم ريخته طبق قانون مجازات اسلامی در ملاء عام بدار آويخته میشه تا درس عبرتی باشه برای بقيه ...
از ميان جمعيت يکی فرياد زد :
- مگه بقيه هم می خوان اشرار بشند ؟
فرمانده با دست اشاره کرد تا محکوم را بياورند .
در حالیکه دستهای او را را از پشت بهم بسته بودند از خودروی نيروی انتظامی پياده کرده وبطرف جرثقيل هدايتش کردند .
جوانی بود حدود بيست و پنج سال با قدی متوسط .
آزادی 1 4
بهمن 1360
سکوت مرگباری بر فضای راهرو حاکم بود و سرمای زمستان ، سنگينی آنرا دو چندان می کرد .
شعاع نور ملايمی از سوراخ قفل عبور کرده ودر دل تاريکی اطاق ، پرتو افشانی می کرد که نشان از آغاز روز را داشت .
امروز حس عجيبی در وجودش موج می زد دوست داشت يک بار ديگر تمام خاطراتش را مرور کند .
چشم هايش را بست ، تا آنجا که حافظه اش ياری می کرد به گذشته برگشت ، به محله نوروزی ، به کوچه باريکی که خانه شان در انتهای آن بود .
هميشه يک دوجين بچه در محله در حال بازی کردن بودند . دختر و پسر، بچه هایی که مثل خود او از خانه های تنگ و کوچک بيرون زده بودند تا در هوای آزاد محله بی دغدغه به بازی گرگم به هوا ، سوک سوک ، نون بده کباب ببر و يا گاهی هم بازی فوتبال که هميشه آخرش با شکستن شيشه پنجره ای همراه بود و با داد وقال پيرزن همسايه و بالاخره از کوچه جمع شدن ويک کتک جانانه از مامان خوردن .
بی اختيار به ياد بازی عمو زنجير باف افتاد ، دختر ها با پسر ها دست در دست هم حلقه زده باهم می خواندند ..
- عمو زنجير باف
- بله
- زنجيرِ منو بافتی ؟
- بله
- پشت کوه انداختی ؟
- بله
- چی چی آوُردی ؟
- نخود و کشمش
با خودش انديشيد :
آزادی 1 5
آره ، عمو زنجير باف واقعا زنجير ها رو بافته بود و امروز به هر جوانی که صدايش را بلند کرده بود تا سهمش را از نخود و کشمش ها بخواهد يک زنجير بسته بود .
از محله بيرون رفت به ياد روزهایی افتاد که همراه خانوادهش عازم سفر نوروزی می شدند با چه شور و شوقی سوار بنز 190 پدر می شدند وهمه چيز بخوبی پيش می رفت . ديدن مناظر کنار جاده ، استراحت پدر در توقف کنار جاده و لقمه های خوشمزه ای که مادر برايشان آماده می کرد تا رفع گرسنگی کنند و باز دوباره راه می افتادند . ديدن شهرهای شمالی بخصوص شهر انزلی برايش خيلی لذت آور بود مخصوصاً وقتی روی پل می رسيدند از آنجا می توانست کشتی ها و قايق های لنگر انداخته در بندر را ببيند .
وقتی از کنار دريا می گذشتند بچه ها اصرار می کردند که..
- پاپا ، تورو خدا نگهدار يه آبتنی کنيم !
پدر که خود هم برای اين کار بی ميل نبود ، اما در مقابله مخالفت جدی مادر تسليم شده ، راهش را ادامه می داد .
بايد برای سال تحويل همه حمام کرده و با لباس های نو، آماده کنار سفره هفت سين مادر بزرگ می نشستند . حاج آقا هر سال رسمش بود ، دست می کرد توی جيب بغل کُتش و به هر کدام از آنها يک اسکناس دو تومانی نو تاه نشده می داد .
بايد يکی يکی می رفتند و صورت حاج آقا را ماچ می کردند .
شب های عيد مادر بزرگ نوه هايش را دور خود جمع می کرد تا قصه بگوئيد و گاهی هم قصه های ترسناک .
بدترين قسمت مسافرت زمانی بود که به گردنه حيران می رسيدند . جاده ای پيچ در پيچ که تا نوک کوه امتداد داشت با دره های عميقی که پوشيده از ابرهای سفيد و روان بودند .
چقدر او و خواهرش از ديدن اين دره های عميق می ترسيدند ، چشمها يشان را می بستند تا از آنجا عبور کنند . اما امروز، در رويا ی خويش ديگر نمی خواست چشم هايش را ببندد . می- خواست انتهای آنها را ببيند و ابرهای جاری در ميان دره ها را تماشا کند .
بوی نم بارانی را که از خاک و علف کنار جاده بر می خواست دوباره حس کند .
آزادی1 6
مزه آش دوغی را که در کلبه های حصيری کنار جاده می فروختند را دوباره بچشد .
با خود انديشيد که :
- بر اساس کدام قانون ، کدام فرمان ، کدام حق ، عده ای بخود اين اجازه را می دهند که
او و هزاران مثل او را از زندگی محروم کنند . به چه جرمی ؟
عشق 1 7
ارديبهشت سال 1361
سالن بزرگی بود که در دوطرفش راهرو های باريکی قرار داشتند. در هر راهرو چهار سلول با درهایی آهنی که برروی آنها دريچه های کوچکی نصب شده بود. که هر کدام يک سلول ( يک ونيم متر دردو متر) بود با سقفی بلند و ديوارهای گچی سفيد . اين سلول ها دوبه دو روبروی هم قرار داشتند . طوری که وقتی دريچه ها را باز می کردی می توانستی هم بندی مقابلت را ببينی .
اينجا بند مجرد زندان مرکزی شهر تبريز بود .
حدوداً يک ماه می شد که در اين سلول بودم . يک روز جوانی را آوردند و در سلول مقابل من جای دادند وقتی که بند خلوت شد و از مامورها خبری نبود همسايه جديد دريچه آهنی را به آرامی باز کرده و مرا صدا زد :
- هی ، همسايه !
سلام يول داش .
من هم متقابلا دريچه را باز کردم و گفتم :
- سلام همشهری ، تازه آمدی ؟
- آره ، امروز ، تو رو برای چی گرفتن ؟
- به جرم کمونيست بودن ، تو رو برای چی ؟
- من ، منو به خاطر عشق ! برای اولين و آخرين بار باهم يکی شديم !
می دونی اشکالی نداره تو رو به جرم کمونيست بودن اعدام می کنند , منو به جرم عاشق بودن !
صدای مسئول توزيع غذا از انتهای سالن شنيده شد که می گفت :
- آماده باشين برای گرفتن غذا !
بلافاصله دريچه هارا بستيم ،چرا که اين کار در بند مجرد جرم بود و کسی حق نداشت با سلول مقابل خود صبحت کند .
غذا کشمش پلو بود، مقداری از کشمش های غذا را جدا کرده گذاشتم کنار تا در مواقعی که حوصله ام سر می رفت چندتايی از آنها را بخورم . بهر حال خوردن تنقلات در اين تنهايی می توانست کمک کند تا کمی از کسلی انفرادی بکاهد .
اما دلم می خواست هر چه زوتر بند خلوت شود تا بتوانم دوباره با همسايه جديد م تماس بگيرم راستش هنوز منظورش را نفهميدم که گفت: مرا به خاطر عشق اعدام می کنند !!
عشق 1 8
تازه داشت بند خلوت می شد که به يک باره سرو صدای زيادی در بند پيچيد و تعداد زيادی زندانی جديد وارد بند شدند. بقدری تعداشان زياد بود که بعد از ُپر شدن سلول های خالی ، بقيه را هم در ميان راهروها جا دادند .
زندانيان جديد همه روستائی و سن وسال دار بودند و برايم جالب بود بفهمم اين همه زندانی به يک باره از کجا آمدند ؟! اين بود که دريچه را باز کردم :
- سلام عمو .
- سلام پسرم .
- از کجا آمدی ، برای چی شمارو آوردند زندان ؟
- بخاطر سربازی !
سربازی ، با خودم فکر کردم اين بنده خداها با اين سن وسال چه وقت سربازی رفتنشونه است ؟!
يعنی شما رو می خوان سربازی ببرند ؟
پير مرد خنده ای کرد و گفت :
- يوخ اُغلوم (نه پسرم )
پسرم در تهران کارگری می کنه ، اومدن دنبالش برای سربازی . گفتم ، توی تهران کار می کنه ، منو آوردن اينجا تا اون بياد خودشو معرفی کنه .
- يعنی همه شمارو برای اين آوردند ؟
- اهه اُغلوم .(آره پسرم)
تازه فهميدم داستان از چه قرار است همه اين بنده خدا ها در واقع گروگان بودند تا پسرهايشان بيايند .
مسئول بند يک تشت بزرگ ماده ضد شپش( د. د. ت) آورد و گذاشت وسط سالن و با صدای بلند گفت :
- همگی بيائيد از اين ماده به لباسها و تنتون بمالين ، وگرنه شپش همه زندان رو بر می دارد !
عشق 1 9
تمام فضای سالن را گرده ( د.د. ت ) گرفته بود. يکی يکی لباسهايشان را در می آوردند.
ابتدا پالتو ، سپس کت ، جليقه ، بافتنی ، پيراهن ، زير پيراهن ،بعد شلوار، گرمکن . از پودرروی آنها می پاشيدند سپس به بدنشان می ماليدن و بعد دوباره لباسها را می پوشيدند.
در اين شلوغی فرصت خوبی بود تا دوباره با همسايه جديدم سر صبحت را باز کنم :
- ها ، سلام يولداش .
- سلام ، نگفتی از کجا آمدی ؟
- از تهران ، آمده بودم دوستم رو ببينم که دستگير شدم .
راستی من نفهميدم منظورت از عشق چی بود ؟
- داستانش طولانیه .
می دونی همديگه رو دوست داشتيم ...
هنوز جمله اش تمام نشده بود که صدای مسئول بند بلند شد .